TÜRK YÜKSEKÖĞRETİM SİSTEMİ VE YAPISAL DEĞİŞİKLİKLER

Ülkemizdeki yükseköğretim sistemi ile bugüne kadar birçok kitap yayımladık, değerlendirmeler yaptık ve heyecanla itirazlarda bulunduk.  Bu konuda bugüne kadar yaptığımız çalışmaları, dipnot olarak bilginize sunduğum makalenin ekindeki kaynaklar bölümünde bulabilirsiniz ¹.   Bu yayınlarımızı isteyen arkadaşlarımıza ulaşıp teslim ediyoruz. Aşağı yukarı 2000 yılından bu yana bu alanda yazıp çiziyoruz. “Hocam, sizin açınızdan bir değişiklik oldu mu?” diye sorarsanız.  Kesinlikle olmuştur, ama güzele ulaşmak ve iyi işler yapmak heyecanımız hiç eksilmedi.  Bizim yıllar önce söylediklerimiz bugün yapılıyor olması da heyecanımızı artırıyor. Bu vesile ile geleceğe umutla bakma cesaretini buluyoruz.

Ülkemiz Yükseköğretim sistemi, esas itibariyle Cumhurbaşkanlığı Başkanlık Sistemi tarafından atanan Yükseköğretim Kurulu (YOK) tarafından yönetilmektedir. YÖK, ülke yükseköğretim sistemini çağdaş norm ve standartlara taşımak için 1981 yılında kurulmuştur.  Bu kurulun kuruluşu, akademik, kurumsal ve idari manada yeniden oluşumun başlangıcı olarak mütalaa edilmiş, ancak hizmet verdiği 40 yıla yakın süre boyunca hedeflenen seviyeye ulaşılamamıştır. Bugün, ülkemizdeki yükseköğretim kurumları, homojen ve üretken olmaktan çok uzaktır.  Bunların çoğu, yalnızca ülkemizdeki genç insanların öğretim imkânın sağlayacak bir yapıya sahiptir.

TURAN-SAM dergisinin 42. sayısında “Türk Yükseköğretim Sistemi ve Yapısal Değişim Yönünde Yeni Öneriler” başlıklı makalemizde,  dünyada ve ülkemizdeki yükseköğretim sistemi bir tarihsel süreç içinde değerlendirilmekte, mevcut sisteminin eksik ve hatalı yönlerine değinilmekte ve sistemin rehabilitasyonu için yapılması gereken yapısal değişikler ana başlıkları ile önerilmektedir.¹

Belki burada ana başlıkları ile sistemde görülen eksiklikler ile bu eksikliklerin giderilmesi doğrultusunda önerilen yapısal değişiklerin neler olduğuna değinmek gerekir.  Ülkemiz yükseköğretim sisteminde görülen eksiklikler dört ana başlık altında toplanabilir: (1) Yasal boşluk ve kargaşa, (2) Kitleselleşme, (3) Yerelleşme ve (4) Siyasallaşma.   Yukarıda bahsedilen makalede bu unsurlar detaylı açıklanmaktadır.

Sistemin gelişimi için yapılacak farklı alandaki iyileştirmeler, yeterli olmayacaktır.  Çünkü sistem uzun yıllar boyunca her dönemde iyileştirilmeye çalışılmış tabiri caiz ise yamalı bohçaya dönmüştür.  Bugün üniversitelerin sevk ve idare sistemi değiştirilmeli ve ilgili kurumlar yerel baskılardan ve siyasetten uzak bir mütevelli heyeti tarafından yönetilmelidir.  Üniversitelerin öğretim alanları yeniden tanımlanmalıdır. Bu yapısal değişim için iki yıllık mesleki ve teknik eğitim alanında radikal kararların alınması zorunluğu vardır. Üniversitelerin, kendi kaynaklarını yaratması konusundaki yasal değişikler yapılmalı, performansa dayalı bir bütçe tahsisi gerçekleştirilmelidir.  Üniversiteler kaynaklarını çeşitlendirme konusunda esnek bir yapıya kavuşturulmalıdır. Tüm bu konular, detaylı olarak yukarıda bahsi geçen makalede anlatılmaktadır.

Ülkemizdeki yükseköğretim sisteminin en temel sorunu, yeterli yetişmiş insan kaynağının olmamasıdır. Öncelikli olarak kalifiyeli insan kaynağına ulaşılmalı ve sonra öğrenci başına yapılan devlet harcamaları artırılmalıdır. Fiziki yapı yetersizliği, insan ve finans kaynak sorunları aşılsa bile, kurumsal işleyişin etkili bir şekilde sürdürülebilmesi için sistemin iyi bir performans değerlendirme sorgulaması altında olması gerekir. Yeni kurulması önerilen yükseköğretim kurumu; yetkisi az ve etkisi fazla olacak şekilde konumlandırılmalıdır.  Tüm bu yapısal değişim unsurları, yukarıda değinilen ve aşağıdaki likten elektronik olarak ulaşılabilecek makalede özetlenmelidir. Bu makalede özetlenen her bir yapısal değişiklik unsurunun ayrı bir uygulama yönetmeliğinin hazırlanmasına ihtiyaç vardır. Tüm bu önerilen değişikler için uzun ve engebeli bir yolun kat edilmesi gerekir.  Çözüm için bu çetin yoldan geçme cesaretini göstererek, batılı anlayışta etkin bir yükseköğretim sistemine sahip olabiliriz.

Seven, düşünen ve üreten insan için devam.

¹ TURK YUKSEKOGRETIM SISTEMI ve YAPISAL DEGISIM YONUNDE YENI ONERILER TURKISH HIGHER EDUCATION SYSTEM and NEW PROPOSALS FOR STRUCTURAL TRANSFORMATION